Oleh: Kassim Ahmad
Diterjemahkan daripada teks asal berbahasa Inggeris
Piagam Madinah, ditulis dan diwartakan oleh Nabi Muhammad untuk warga negara-kota Madinah yang seramai 10 000 orang dan berbilang agama pada tahun 622M, merupakan sebuah dokumen politik-perlembagaan yang cukup mengagumkan. Dakwaan Profesor M. Hamidullah bahawa ia adalah perlembagaan bertulis yang pertama[1] di dunia, ada asasnya. “Perlembagaan Athens” Aristotle[2] yang tertulis di atas kertas papirus, dijumpai oleh seorang mubaligh Kristian berbangsa Amerika di Mesir pada tahun 1890, dan diterbitkan pada tahun 1891, bukanlah sebuah perlembagaan – Ia adalah sebuah keterangan mengenai perlembagaan negara-kota Athens. Tulisan-tulisan perundangan dalam pentadbiran masyarakat kuno juga telah dijumpai, tetapi tiada satu pun yang boleh ditakrifkan sebagai perlembagaan. Piagam Madinah adalah yang pertama. Bahkan “American Constitution” 1787 yang dianggap oleh kuasa-kuasa Barat sebagai “sebuah dokumen maha penting dunia Barat … perlembagaan negara bertulis yang tertua dan masih digunakan hingga ke saat ini”[3] pun didahului oleh Piagam Madinah selama lebih dari 1000 tahun! Begitu juga dengan perisytiharan hak asasi feudal Inggeris, “Magna Carter” 1215, yang didahului oleh Piagam Madinah selama hampir enam kurun!
Kepentingan Piagam Madinah bukan sahaja kerana ia adalah perlembagaan bertulis yang pertama; ia juga moden dalam ertikata ia diwartakan untuk sebuah masyarakat majmuk, memberikan hak kesamarataan kepada setiap warganegara, dan memberikan mereka hak untuk bersuara dalam urusan-urusan pemerintahan, sebagaimana yang akan kita lihat nanti.
Dengan mengambil kira semua ini, adalah menghairankan bilamana pemimpin-pemimpin dan penulis-penulis Islam yang bercakap dan menulis tentang negara Islam, jarang sekali merujuk kepada dokumen yang mengandungi bibit-bibit politik Islam ini.
Perlu diingatkan bahawa Muhammad, setelah diangkat menjadi nabi, membacakan wahyu-wahyu Tuhan kepada penduduk Mekah selama dua belas tahun sebelum beliau dan para pengikutnya berhijrah ke Yathrib, 210 batu ke utara Mekah. Misi kenabiannya terus berlanjutan selama sepuluh tahun sehinggalah beliau berjaya menyampaikan keseluruhan risalah suci kepada orang-orang Arab dan juga seluruh manusia sebagai kitab Tuhan yang terakhir, iaitu Quran. Maka, Piagam Madinah ini tidak muktamad dalam ertikata ia tidak mengandungi kesemua arahan untuk mengurus sesebuah negara sebagaimana yang terkandung di dalam Quran. Yathrib kemudiannya dikenali sebagai “Kota Nabi”, atau ringkasnya Madinah. Sebab penghijrahan adalah kerana meningkatnya penentangan golongan aristokrasi Quraisy terhadap ajaran Nabi, dan juga kerana sikap penerimaan yang ditunjukkan oleh sebahagian penduduk Yathrib yang menunaikan haji di Mekah pada waktu itu.
Keseluruhan teks dalam Piagam Madinah telah dihasilkan semula, perkataan demi perkataan, oleh Ibnu Ishaq dan Abu Ubaid dalam buku mereka masing-masing, daripada dokumen asal yang disimpan dan dijaga oleh Ibnu Abi Khithamah.[4]
Piagam ini terdiri daripada 47 fasal, tetapi Prof. Hamidullah mengiranya sebagai 52 fasal, mengikut kaedah penomboran yang berbeza.[5] Fasal 1, 2 dan 39 menyatakan tentang pembentukan sebuah negara-bangsa yang berdaulat dengan satu kewarganegaraan, yang terdiri daripada pelbagai komuniti, terutamanya Arab Muslim dari Mekah (Muhajirin atau Imigran), Arab Muslim dari Yathrib (Ansar atau Penolong), golongan monoteis Yathrib yang lain (seperti Yahudi), dan golongan yang masih beragama pagan pada ketika itu. Mereka membentuk satu kerakyatan (dalam istilah Arab, ummah), mempunyai hak dan tanggungjawab yang samarata, dan berbeza daripada rakyat negara lain.
Perhatikan bahawa ketiga-tiga fasal ini telah melahirkan negara-bangsa moden yang pertama di dunia. Walaupun Madinah hanyalah sebuah
Piagam Madinah mengemukakan sebuah struktur persekutuan dengan kuasa berpusat, yang terdiri daripada pelbagai kabilah di pelbagai daerah yang membentuk unit-unit dan memiliki kuasa autonomi dalam urusan-urusan tertentu berkaitan sosial, kebudayaan, dan keputusan keagamaan. Pemberian kuasa autonomi daerah ini diulangi untuk setiap daerah (Fasal-fasal 3 hingga 11 dan 26 hingga 35). Sebenarnya, banyak perkara yang diuruskan oleh unit-unit autonomi ini, kecuali yang melibatkan keselamatan dan pertahanan negara (Fasal-fasal 17, 36 (a) dan 47). Pemusatan perkara-perkara ini ditekankan dalam Fasal-fasal 13, 15, 17 dan 44. Hanya jika kes-kes pertikaian tidak dapat diselesaikan oleh unit-unit ini, maka barulah keputusan perbicaraan dirujuk kepada Nabi, yang memiliki keputusan muktamad (Fasal-fasal 23 dan 41).
Benarlah kenyataan Prof. Hamidullah, “… perlembagaan baru ini … membawa bersama-sama dengannya perubahan dan kemajuan yang sangat penting, dan -‑ kepada Tanah Arab sekurang-kurangnya -- sangat revolusioner, dengan menyediakan institusi awam untuk memberikan keadilan kepada rakyat, supaya setiap orang tidak bersendirian dalam mendapatkan keadilan, atau paling baik pun, mendapatkan keadilan dengan sokongan ahli keluarganya. Inovasi yang signifikan ini … sama sekali telah menamatkan ketegangan dan kekacauan antara kabilah, dan telah menelurkan asas bagi sebuah institusi yang lebih luas, yakni sebuah Negara.”[7]
Harus difahami bahawa kesetiaan masyarakat majmuk ini kepada Negara telah membentuk nasionalisme, atau lebih tepat lagi patriotisme, yang diakui oleh Islam, berbeza dengan dakwaan sebilangan pendukung ideologi Muslim. Ini selari dengan ajaran dalam ayat Quran, “Wahai umat manusia! Sesungguhnya Kami telah menciptakan kamu dari lelaki dan perempuan yang sama dan Kami telah menjadikan kamu pelbagai bangsa dan bersuku puak, supaya kamu berkenal-kenalan antara satu dengan yang lain. Sesungguhnya semulia-mulia kamu di sisi Allah ialah orang yang paling bertakwa di antara kamu.”[8]
Terdapat dua puluh daerah, masing-masing dengan seorang ketua (naqib) dan penolong ketua (‘arif), dan sebuah tempat bermusyawarah (saqifah). Kota Madinah pada ketika ini mempunyai populasi penduduk sekitar 10 000 orang. Daripada jumlah ini, beberapa ratus orang sahaja yang Muslim; separuh daripadanya adalah orang-orang Yahudi yang mengesakan Tuhan, dan selebihnya adalah golongan dengan kepercayaan politeisme.[9]
Menarik untuk diperhatikan bahawa Piagam Madinah menetapkan persamaan hak ahli-ahlinya dan melindungi mereka daripada penindasan (Fasal 16). Madinah mengisytiharkan persaudaraan sesama orang-orang beriman dan memberikan hak dan sokongan kepada setiap orang untuk melindungi mana-mana individu yang bukan musuh (Fasal 15). Ia juga menetapkan supaya pertolongan diberikan kepada ahli-ahlinya yang menanggung hutang atau menghadapi masalah-masalah kewangan melibatkan wang tebusan atau hutang darah (Fasal 12). Ia menegah pertolongan atau perlindungan terhadap seseorang pembunuh (Fasal 22).
Hak kemanusiaan yang amat penting diberikan dalam Fasal 25 di mana komuniti-komuniti masyarakat dijamin kebebasan mereka untuk mengamalkan agama masing-masing. Implikasi fasal ini ialah, setiap individu juga bebas untuk memilih agamanya, selari dengan ajaran-ajaran Quran yang jelas.[10]
Satu lagi prinsip pengendalian urusan negara yang penting ialah musyawarah dengan rakyat dalam semua urusan. Ini dinyatakan dalam Fasal 37(a). Tidak seperti dalam organisasi politik demokrasi moden, suara rakyat, vox populi, diberikan nilai yang paling tinggi, tidak kira samada ia suara yang hak dan benar atau tidak. Inilah kesilapan asas demokrasi Barat. Satu lagi prinsip penting tentang pemerintahan yang adil ialah tidak melindungi seseorang yang melakukan ketidakadilan atau terlibat dengan salah laku. Dalam Piagam Madinah, ini dinyatakan dalam Fasal 47.
Sebagaimana yang telah saya nyatakan di atas, perlembagaan ini merupakan ijtihad Muhammad dalam memformulasi perlembagaan apabila beliau berhadapan dengan cabaran mentadbir negara-kota Madinah. Pada waktu ini, beliau belum lagi menerima Quran yang lengkap. Oleh yang demikian, beliau perlu mengambil kira adat resam dan praktik-praktik yang telah diamalkan secara turun-temurun, dan beliau melakukannya. Dalam mana-mana keadaan sekalipun, semua perlembagaan tidak muktamad dalam ertikata ia mestilah disesuaikan dengan peredaran zaman.
Ciri kepuakan orang Arab dapat dikesan dalam dua fasal di mana seseorang individu harus dihukum bersama-sama ahli keluarganya disebabkan jenayah yang dilakukannya (Fasal-fasal 25 dan 36(b)). Ini jelas bercanggah dengan fasal yang lain yang menyatakan bahawa seorang pesalah tidak akan dihukum melainkan di atas jenayah yang dilakukannya (Fasal 46).
Barangkali, dalam pada kaum Muslimin hari ini menaruh minat terhadap “negara Islam”, kita harus tunjukkan bahawa dokumen perlembagaan Islam yang penting ini tidak pernah sekalipun menggunakan istilah “negara Islam” atau “masyarakat Islam”. Prinsip-prinsip utama dalam mentadbir masyarakat Islam pula, tentulah ada -‑ seperti prinsip-prinsip keadilan, persaudaraan dan kesatuan di kalangan orang-orang beriman, kesatuan dan kerjasama di kalangan warga-warga negara, kebebasan beragama, keteguhan dalam menggengam kontrak di antara parti-parti, kerjasama dalam melakukan kebaikan dan mencegah kejahatan, galakan terhadap tatasusila yang tinggi, musyawarah sebagai kaedah pemerintahan. Menarik juga untuk diperhatikan bahawa apa yang dipanggil “hukum Hudud”, sebagai sebahagian daripada Undang-undang Islam, tidak sekalipun tertulis dalam dokumen ini.
Piagam Madinah, dokumen politik-perlembagaan Islam yang pertama ini, telah diberikan kepada penduduk Madinah atas nama Muhammad seorang Nabi (Fasal 1) dan juga atas nama Allah dan juga Nabi Muhammad (Fasal 47). Mengapakah wujud dua cara berbeza dalam mengemukakan sumber kuasa tertinggi? Harus diingat bahawa pada Zaman Pertengahan di Barat, Gereja mengawal pemerintah atas nama Tuhan, dan tentunya nama Tuhan telah banyak disalahgunakan oleh golongan hipokrit dan oporcunis. Praktis Barat yang moden, yang menggantikan nama Tuhan dengan nama rakyat, juga tidak banyak menyelesaikan masalah. Atas nama rakyatlah, penindasan, peperangan, kolonialisme dan pencerobohan dilancarkan.
Oleh itu, di zaman moden sains dan teknologi ini pun, manusia tidak boleh mengabaikan suatu kuasa yang lebih hebat daripada dirinya. Manusia mempunyai hak autonomi untuk hidup, dan untuk hidup bahagia, tetapi dia harus melakukannya dalam dunia yang diciptakan dengan undang-undangnya sekali. Dalam ertikata inilah, Piagam Madinah diberikan atas nama Muhammad seorang Nabi, yang mewakili prinsip kebaikan, dan prinsip penaakulan yang benar, yang lebih tinggi kedudukannya daripada seorang individu. Begitu juga, dalam Fasal 47 nama Tuhan diletakkan di hadapan, kerana Tuhan mewakili Kebaikan tertinggi dan prinsip tertinggi penaakulan yang benar. Ini perlu untuk mengangkat manusia ke tingkatan pencapaian yang lebih tinggi, bahkan lebih tinggi lagi.
APPENDIX
THE MEDINA
In the name of God the Compassionate, the Merciful.
(1) This is a document from Muhammad the prophet (governing the relations) between the believers and Muslims of Quraysh and Yathrib, and those who followed them and joined them and laboured with them.
(2) They are one community (umma) to the exclusion of all men.
(3) The Quraysh emigrants according to their present custom shall pay the bloodwit within their number and shall redeem their prisoners with the kindness and justice common among believers.
(4-8) The B. ‘Auf according to their present custom shall pay the bloodwit they paid in heatheism; every section shall redeem its prisoners with the kindness and justice common among believers. The B. Sa ida, the B. ‘l-Harith, and the B. Jusham, and the B. al-Najjar likewise.
(9-11) The B. ‘Amr b. ‘Auf, the B. al-Nabit and the B. al-‘Aus likewise.
(12)(a) Believers shall not leave anyone destitute among them by not paying his redemption money or bloodwit in kindness.
(12)(b) A believer shall not take as an ally the freedman of another Muslim against him.
(13) The God-fearing believers shall be against the rebellious or him who seeks to spread injustice, or sin or anmity, or corruption between believers; the hand of every man shall be against him even if he be a son of one of them.
(14) A believer shall not slay a believer for the sake of an unbeliever, nor shall he aid an unbeliever against a believer.
(15) God’s protection is one, the least of them may give protection to a stranger on their behalf. Believers are friends one to the other to the exclusion of outsiders.
(16) To the Jew who follows us belong help and equality. He shall not be wronged nor shall his enemies be aided.
(17) The peace of the believers is indivisible. No separate peace shall be made when believers are fighting in the way of God. Conditions must be fair and equitable to all.
(18) In every foray a rider must take another behind him.
(19) The believers must avenge the blood of one another shed in the way of God.
(20)(a) The God-fearing believers enjoy the best and most upright guidance.
(20)(b) No polytheist shall take the property of person of Quraysh under his protection nor shall he intervene against a believer.
(21) Whoever is convicted of killing a believer without good reason shall be subject to retaliation unless the next of kin is satisfied (with blood-money), and the believers shall be against him as one man, and they are bound to take action against him.
(22) It shall not be lawful to a believer who holds by what is in this document and believes in God and the last day to help an evil-doer or to shelter him. The curse of God and His anger on the day of resurrection will be upon him if he does, and neither repentence nor ransom will be received from him.
(23) Whenever you differ about a matter it must be referred to God and to Muhammad.
(24) The Jews shall contribute to the cost of war so long as they are fighting alongside the believers.
(25) The Jews of the B. ‘Auf are one community with the believers (the Jews have their religion and the Muslims have theirs), their freedmen and their persons except those who behave unjustly and sinfully, for they hurt but themselves and their families.
(26-35) The same applies to the Jews of the B. al-Najjar, B. al-Harith, B. Sai ida, B. Jusham, B. al-Aus, B. Tha'laba, and the Jafna, a clan of the Tha‘laba and the B. al-Shutayba. Loyalty is a protection against treachery. The freedmen of Tha ‘laba are as themselves. The close friends of the Jews are as themselves.
(36) None of them shall go out to war save the permission of Muhammad, but he shall not be prevented from taking revenge for a wound. He who slays a man without warning slays himself and his household, unless it be one who has wronged him, for God will accept that.
(37) The Jews must bear their expenses and the Muslims their expenses. Each must help the other against anyone who attacks the people of this document. They must seek mutual advice and consultation, and loyalty is a protection against treachery. A man is not liable for his ally’s misdeeds. The wronged must be helped.
(38) The Jews must pay with the believers so long as war lasts.
(39) Yathrib shall be a sanctuary for the people of this document.
(40) A stranger under protection shall be as his host doing no harm and committing no crime.
(41) A woman shall only be given protection with the consent of her family.
(42) If any dispute or controversy likely to cause trouble should arise it must be referred to God and to Muhammad the apostle of God. God accepts what is nearest to piety and goodness in this document.
(43) Quraysh and their helpers shall not be given protection.
(44) The contracting parties are bound to help one another against any attack on Yathrib.
(45)(a) If they are called to make peace and maintain it they must do so; and if they make a similar demand on the Muslims it must be carried out except in the case of a holy war.
(45)(b) Every one shall have his portion from the side to which he belongs.
(46) The Jews of al-Aus, their freedmen and themselves have the same standing with the people of this document in purely loyalty from the people of this document.Loyalty is a protection against treachery. He who acquires aught acquires it for himself. God approves of this document.
(47) This deed will not protect the unjust and the sinner. The man who goes forth to fight and the man who stays at home in the city is safe unless he has been unjust and sinned. God is the protector of the good and God-fearing man and Muhammad is the apostle of God.
*****
Foot Note
[1] The First Written Constitution in the World, Sh. Muhammad Ashraf, Lahore England
[4] The First Written Constitution in the World, p. 9. The translation of the whole text for A. Guillaume's Life of Muhammad is appended at the end.
[10] "There shall be no compulsion in religion: the right way is now distinguished from the wrong way." (2:256) Note that this statement of complete religious freedom comes immediately after the grandest statement of God's power to be found in any scripture. It is indeed significant!
[11] This text is taken from A. Guillaume, The Life of Muhammad -- A Translation of Ishaq's Sirat Rasul Allah, Oxford University Press, Karachi, 1955; pp. 231-233. Numbering added.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar